KHẢO SÁT TÂM LÝ HỌC SINH THPT VỀ NGHỆ THUẬT HÁT XẨM: TƯỞNG THỜ Ơ, AI NGỜ LẠI QUAN TÂM NGOÀI SỨC TƯỞNG TƯỢNG

Phản hồi "chóng mặt" với những chia sẻ bất ngờ

Thay vì sự im lặng dè dặt như dự kiến, chỉ trong chưa đầy hai ngày, hệ thống đã nhận về hàng trăm phiếu khảo sát hoàn chỉnh, với tốc độ nhanh đến mức nhóm dự án từng nghi ngờ hệ thống kỹ thuật gặp lỗi. Điều đáng nói không chỉ nằm ở số lượng, mà còn ở chất lượng và sự chân thành trong từng câu trả lời.

Nhiều học sinh thẳng thắn thừa nhận trước đây hoàn toàn không biết Xẩm là gì, hoặc chỉ có định kiến mơ hồ rằng đó là "thứ của ông bà". Thế nhưng, sau khi tình cờ xem video biểu diễn hoặc được nghe trực tiếp một đoạn ngắn trong các buổi ngoại khóa, thái độ của các em đã thay đổi rõ rệt.

"Em cứ nghĩ sẽ rất chán và buồn ngủ, nhưng khi nghe thử mới thấy nó… bắt tai lạ lùng. Nhịp phách vui và lời hát rất gần gũi," một học sinh lớp 10 chia sẻ trong phiếu khảo sát.

Một số bạn còn viết những dòng phản hồi dài, so sánh Xẩm với hình thức kể chuyện bằng âm nhạc (storytelling) đang rất thịnh hành hiện nay. Những nhận xét như "tưởng buồn ngủ ai dè bắt tai", "không ngờ lại hợp trend storytelling" hay "nghe như rap dân gian vậy" đã trở thành minh chứng sống động cho thấy tâm lý cởi mở và sẵn sàng đón nhận cái mới của học sinh, chỉ cần các em được cung cấp một "lý do đủ thuyết phục" để thử.

Xu hướng rõ ràng: Ưu tiên trải nghiệm, chứ không phải lý thuyết

Kết quả khảo sát đã vẽ nên một bức tranh rõ nét về cách thức tiếp cận mà học sinh mong muốn. Đa số các em bày tỏ sự hứng thú với việc được trải nghiệm trực tiếp hơn là ngồi nghe thuyết trình hay tìm hiểu qua sách vở.

Cụ thể, học sinh mong muốn được:

• Cầm thử, chạm vào và tìm hiểu về cây đàn nhị
• Được xem các nghệ nhân biểu diễn trực tiếp (live) để cảm nhận trọn vẹn không khí và năng lượng
• Được thử hát một vài câu
• Đề xuất những bản phối lại (remix) nhẹ nhàng, hiện đại hóa để Xẩm dễ đi vào tai hơn

Chính những thông tin quý giá này đã buộc nhóm dự án phải lật lại kế hoạch ban đầu. Thay vì tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề dài, họ chuyển hướng sang mô hình "học mà chơi" – với các trạm trải nghiệm, workshop nhỏ, mời nghệ nhân biểu diễn và tương tác trực tiếp, tạo điều kiện tối đa để học sinh được "sờ, nghe, cảm nhận".

Bài học về phá vỡ định kiến và tìm đúng phương pháp

Điều có ý nghĩa nhất mà cuộc khảo sát này mang lại chính là sự xác nhận: Học sinh trung học ngày nay không hề thờ ơ hay xa rời văn hóa truyền thống. Rào cản lớn nhất thường không nằm ở bản thân các em, mà nằm ở phương pháp tiếp cận còn mang nặng tính một chiều, thiếu sự tương tác và thiếu tính giải trí.

Khi được tạo cơ hội tiếp xúc một cách sống động, vui tươi và gần gũi, những định kiến về "xưa cũ", "khó hiểu" hoàn toàn có thể bị phá vỡ. Lúc đó, Xẩm không còn là một môn nghệ thuật bị "gán nhãn" trong quá khứ, mà trở thành một lựa chọn thú vị, một phần trong hành trình khám phá bản sắc văn hóa đầy tự hào của chính các em.

Cuộc khảo sát nhỏ này đã trở thành bước đệm quan trọng, cung cấp dữ liệu tâm lý quý giá để nhà trường và các nhóm dự án thiết kế các hoạt động văn hóa di sản hiệu quả hơn, lấy học sinh làm trung tâm, biến các em từ đối tượng thụ động trở thành chủ thể tích cực trong hành trình gìn giữ và lan tỏa vẻ đẹp truyền thống.