Linh Hồn Âm Nhạc Dân Gian
Nghệ thuật xướng tích dân gian độc đáo với lịch sử hơn 600 năm. Tiếng ca của những người nghèo khó, phản ánh tâm tư, tình cảm và số phận con người Việt Nam qua những làn điệu mộc mạc, sâu lắng.
"Lời ca xưa vang mãi - Hồn Việt sống còn"
Ninh Bình
Cái nôi hát xẩm
Từ thế kỷ XIV đến nay, hát xẩm đã trải qua hành trình đầy thăng trầm cùng dân tộc Việt Nam
Được hình thành vào thế kỷ thứ XIV-XV, phát triển mạnh từ thế kỷ XVI. Nhiều tư liệu cho rằng hát Xẩm đã có từ lâu đời: Từ thời nhà Đinh, nhà Trần.
Có câu chuyện cho rằng vị tổ nghề chính là một vị hoàng tử "Trần Quốc Đĩnh" - người đã sáng tạo ra nghệ thuật hát xẩm từ những hoàn cảnh đặc biệt.
Ban đầu, hát xẩm là một hình thức kiếm sống của những người nghèo tại các chợ, đường phố và nơi đông người qua lại. Sân khấu là gốc đa, bến nước, sân đình...
Hát xẩm trở thành thể loại nghệ thuật được mọi người yêu thích nên phát triển rất mạnh mẽ. Cứ nơi nào đông người thì nơi đó có Xẩm.
Thời phong kiến: Hát xẩm là tiếng nói phản kháng, lên án những bất công cường quyền, áp bức. Cất lên tiếng nói bênh vực những số phận bất hạnh nghèo khổ.
Hát xẩm được xem như một phần công cụ tuyên truyền chính sách, chủ trương của Đảng và Nhà nước, góp phần động viên tinh thần nhân dân.
Hát xẩm bắt đầu bị hiểu nhầm và dần bị thất truyền, có nguy cơ biến mất do sự phát triển của các loại hình nghệ thuật hiện đại.
Chúng ta đang trong giai đoạn phục hồi và bảo tồn loại hình văn hóa nghệ thuật mang đậm tính dân tộc này. Nhiều chương trình, dự án được triển khai để gìn giữ và phát huy giá trị di sản hát xẩm.
Công cụ cổ vũ tinh thần
Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, hát xẩm không chỉ là nghệ thuật mà còn là phương tiện cổ vũ tinh thần chiến đấu.
Các nghệ nhân như cố NSƯT Hà Thị Cầu đã sử dụng làn điệu truyền thống để sáng tác những bài hát có nội dung khích lệ, động viên quần chúng, điển hình là bài "Theo Đảng trọn đời".
Xẩm còn được dùng trong tuyên truyền chính sách, vận động nhân dân và thậm chí xuất hiện cả xẩm địch vận nhằm làm suy yếu tinh thần kẻ thù.
Xuất hiện tại lễ hội, phố đi bộ, trường học và các sự kiện văn hóa
Giúp giới trẻ hiểu hơn về giá trị truyền thống và di sản văn hóa
Tạo cơ hội để nghệ nhân truyền nghề, bảo tồn và phát triển loại hình nghệ thuật
Mỗi làn điệu mang một màu sắc cảm xúc riêng biệt
Biểu diễn ở những góc chợ với giai điệu ngắn gọn, giản dị, có chút hóm hỉnh để thu hút nhiều người nghe.
Thể hiện chữ Hiếu. Ghi nhớ 10 điều khắc ghi công ơn của cha mẹ. Tiếng xẩm tha thiết, giàu cảm xúc, dễ chạm tới trái tim người nghe.
Đồng cảm với thân phận phụ nữ thời phong kiến, thuật lại những đau khổ, tủi nhục và phê phán thói xấu của chồng và xã hội.
Tiết tấu tươi vui kết hợp trống cơm. Nói về tình yêu đôi lứa, trào phúng, châm chọc thói hư tật xấu – từ trữ tình đến hài hước.
Mang nét trữ tình, duyên dáng, kết hợp sự vui tươi, nhịp nhàng của tình yêu đôi lứa, tuổi mới lớn.
Biểu diễn bởi một tập thể. Dùng trong công việc nông dân, hát hò lúc cấy cây để nâng cao tinh thần.
Nội dung thường than thở về cuộc đời, xã hội, những khó khăn cực khổ trong cuộc sống. Thường xuất hiện trong 1–5 đoạn của bài xẩm.
Những bài hát xẩm đã đi vào lòng người và trở thành di sản văn hóa quý báu
NSƯT Hà Thị Cầu
Ca ngợi tinh thần bảo vệ quê hương, lên án nạn cướp bóc; thể hiện khát vọng về cuộc sống yên bình.
Tác giả: Dân gian
Phác hoạ khung cảnh chợ quê nhộn nhịp, tái hiện đời sống mua bán, nói chuyện, trao đổi của người dân – vừa vui tươi vừa chân chất.
Tác giả: Dân gian
Mô tả ba bậc đạo lý làm người: trung, hiếu, nghĩa; khuyên con người sống ngay thẳng, biết giữ gìn nhân phẩm.
Tác giả: Dân gian
Câu chuyện mang màu sắc hài hước về chuyện trai gái, đuổi – theo – tán tỉnh, vừa vui nhộn vừa phản ánh thói quen sinh hoạt của người dân.
Lời: Nguyễn Du
Thể hiện các đoạn tâm trạng của Thúy Kiều như chia ly, nỗi sầu, tình duyên trắc trở; xúc động và giàu chất tự sự.
Tác giả: Dân gian
Khắc hoạ khung cảnh mùa hè rộn ràng ở làng quê; tiếng ve, đồng ruộng, lao động – tạo không khí mộc mạc, tươi sáng.
Giới trẻ đang góp phần hồi sinh và phát triển hát xẩm với cách tiếp cận sáng tạo và hiện đại
Từ những gánh xẩm rong trên phố chợ xưa đến các sân khấu hiện đại, từ làn điệu truyền thống đến âm nhạc kết hợp đương đại – hát xẩm đang tái sinh với sức sống mới, thu hút và kết nối mọi thế hệ.
Tìm hiểu sâu hơn về đặc điểm, làn điệu và các bài hát xẩm nổi tiếng